BỆNH ĐAU MẮT ĐỎ

(DO ADENOVIRUS).

Tác giả: Hồ Thị Thiên Ngân

Bệnh do vi rút A-đê-nô (Adeno) thuộc nhóm B trong Luật Phòng, chống bệnh truyền nhiễm. Là bệnh thường gặp và dễ lây lan. Tuy không nguy hiểm tính mạng nhưng đau mắt đỏ cần điều trị dài ngày, dễ lây ảnh hưởng đến sinh hoạt, công việc, tốn kém tiền bạc.

Câu hỏi 1: Tác nhân gây ra đau mắt đỏ?

• Tác nhân là Adenoviruses thuộc họ Adenoviridae. Adenoviruses người thuộc giống Mastadenovirus có ít nhất 47 týp huyết thanh. Týp 1-5, 7, 14 và 21 vừa gây bệnh viêm họng hạch vừa gây bệnh viêm kết mạc. Týp 40 và 41 thường gây bệnh tiêu chảy cấp ở trẻ em. Các trường hợp mắc bệnh nặng thường do adenovirus týp 5, 8, 19 gây ra.
• Hình thái: Adenoviruses có bộ gen di truyền là ADN chuỗi kép, vỏ capsid đối xứng được sắp xếp thành hình khối 20 mặt bao gồm bề mặt của 20 tam giác đều, 12 đỉnh với kích thước từ 70 - 80 nm.

Câu hỏi 2: Khả năng tồn tại trong môi trường bên ngoài của vi rus ra sao?

Adenoviruses có sức đề kháng tương đối bền vững. Vi rút có thể tồn tại và còn khả năng gây nhiễm ở 360 C trong 7 ngày, 22 0C trong 14 ngày và 40 0C trong 70 ngày. Vi rút bị mất độc lực nhanh và chết ở 56 0C từ 3 đến 5 phút. Adenoviruses được giữ lâu dài trong điều kiện đông khô hoặc đông băng.

Hình 1: Vi rus Adenovirus gây ra đau mắt đỏ

Câu hỏi 3: Ai dễ bị đau mắt đỏ?

Trẻ em thường nhạy cảm với các loại virus nói chung, do vậy khả năng bị nhiễm bệnh đau mắt đỏ sẽ cao hơn. Ngược lại với người già, khả năng nhiễm bệnh sẽ thấp hơn một phần bởi nguyên nhân mô kết mạc đã xơ và lão hóa không thích hợp cho virus phát triển.

Câu hỏi 4: Đau mắt đỏ thường xuất hiện vào những thời điểm nào?

Đau mắt đỏ liên quan đến vi khí hậu và địa lý. Nóng, độ ẩm cao sẽ làm bệnh phát triển mạnh.

Câu hỏi 5: Bệnh đau mắt đỏ lây qua những đường nào?

Hình 2: Thói quen đưa tay vùng mắt mũi là nguyên nhân gây bệnh

• Tiếp xúc trực tiếp với người bị bệnh qua đường hô hấp, nước mắt, nước bọt, bắt tay, đặc biệt nước mắt người bệnh là nơi chứa rất nhiều virus.
• Cầm, nắm, chạm vào những vật dụng nhiễm nguồn bệnh như tay nắm cửa, nút bấm cầu thang, điện thoại; đồ vật, đồ dùng cá nhân của người bệnh như khăn mặt, chậu rửa mặt… Dùng chung đồ dùng sinh hoạt như khăn mặt, gối.
• Sử dụng nguồn nước bị nhiễm mầm bệnh như ao, hồ, bể bơi.
• Thói quen hay dụi mắt, sờ vào mũi, vào miệng.
• Bệnh viện, công sở, lớp học, nơi làm việc, nơi công cộng, trên xe buýt, tàu hỏa, máy bay…, những nơi có mật độ người đông, cự ly gần rất dễ lây bệnh.

Câu hỏi 6: Dấu hiệu nhận biết bệnh đau mắt đỏ?

• Đau mắt đỏ dễ nhận biết bởi:
• Dấu hiệu báo trước : sốt nhẹ, đau họng, nổi hạch dưới cằm hoặc trước tai.
• Bệnh toàn phát trong 5-7 ngày: đỏ mắt, cảm giác cộm rát, vướng mắt nhưng không gây giảm thị lực trừ khi có biến chứng, bệnh nhanh chóng lan sang bên mắt lành.
• Giai đoạn lui giảm trong 5 ngày: các triệu chứng thoái biến, mắt trắng dần ra.

Câu hỏi 7: Nhìn nhau có bị lây đau mắt đỏ không ?

Đau mắt đỏ là do virut gây nên, cách lây bệnh thường gặp là qua nước mắt có chứa virut, nước bọt, qua vật dụng nhiễm nguồn bệnh ( tay nắm cửa, điện thoại, đồ chơi …), qua nước bị nhiễm khuẩn ( như nước bể bơi …). Vì vậy nhìn nhau không thể lây đau mắt đỏ được.

Câu hỏi 8: Trong nhà có người đau mắt đỏ, làm gì để không bị lây sang người khác?

• Đau mắt đỏ lây qua đường hô hấp, do vậy nếu một người trong nhà bị đau mắt đỏ thì việc lây cho người thân là rất phổ biến và khó tránh. Chúng ta chỉ có thể làm một số biện pháp để hạn chế lây qua người khác như:
• Giữ gìn vệ sinh cá nhân, thương xuyên rửa tay bằng xà phòng xát khuẩn.
• Nên dùng riêng các vật dụng cá nhân, ngay cả thức ăn và vật dụng chứa thức ăn.
• Nếu cách ly được thì là tốt nhất, không cho người bệnh đến những chỗ đông người.

Câu hỏi 9: Phòng bệnh cho gia đình và cộng đồng như thế nào?

• Khi không có dịch:
• Luôn đảm bảo vệ sinh cá nhân, thường xuyên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch.
• Dùng riêng khăn, gối, chậu rửa mặt.
• Giặt sạch khăn mặt bằng xà phòng và nước sạch, phơi khăn ngoài nắng hàng ngày.
• Không dùng tay dụi mắt.
• Khi đang có dịch đau mắt đỏ:
• Ngoài việc luôn thực hiện các biện pháp trên, cần lưu ý thêm biện pháp sau:
• Rửa tay bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
• Rửa mắt hàng ngày bằng nước muối sinh lý (nước muối 0,9%), ngày ít nhất 3 lần vào các buổi sáng, trưa, tối.
• Không dùng chung thuốc nhỏ mắt, không dùng chung đồ đạc với người đau mắt.
• Hạn chế tiếp xúc với người bị đau mắt.
• Hạn chế đến những nơi đông người đặc biệt là những nơi có nhiều mầm bệnh như bệnh viện…
• Hạn chế sử dụng các nguồn nước bị ô nhiễm, hạn chế đi bơi.

Câu hỏi 10: Có thuốc đặc trị bệnh đau mắt đỏ không ?

• Chưa có loại thuốc nào đặc trị đau mắt đỏ cả, đa phần đau mắt đỏ thuyên giảm và khỏi trong vòng từ 7-10 ngày.
• Các bác sỹ sẽ tư vấn và kê đơn thuốc cho bạn ( thường thì các đơn thuốc là giống nhau như: nước muối sinh lý, corticoid, cidofovir … ), cần tuân thủ chỉ dẫn của bác sỹ. Nếu không theo chỉ định của bác sỹ, hoặc quá lạm dụng thuốc sẽ có những tai biến khó xử lý.

Câu hỏi 11: Xử trí khi có người bị bệnh hoặc nghi bị bệnh đau mắt đỏ?

• Lau rửa ghèn, dử mắt ít nhất 2 lần một ngày bằng khăn giấy ẩm hoặc bông, lau xong vứt bỏ khăn, không sử dụng lại.
• Không tra vào mắt lành thuốc nhỏ của mắt đang bị nhiễm khuẩn.
• Tránh khói bụi, đeo kính mát cho mắt.
• Những trẻ em bị bệnh nên nghỉ học, không đưa trẻ đến trường hoặc những nơi đông người trong thời gian bị bệnh.
• Khi trẻ bị đau mắt, thông thường sẽ bị một bên mắt trước, bố mẹ và người nhà cần chăm sóc trẻ thật cẩn thận, để tránh nhiễm bệnh cho mắt còn lại. Cho trẻ nằm nghiêng một bên, nhỏ mắt rồi dùng gạc y tế lau ngay ghèn, dử và nước mắt chảy ra (làm tương tự đối với người lớn).
• Tránh ôm ấp khi trẻ em bị bệnh, ngủ riêng.
• Trước và sau khi vệ sinh mắt, nhỏ mắt, cần rửa tay thật sạch bằng xà phòng hoặc dung dịch sát khuẩn.
• Người bệnh cần được nghỉ ngơi, cách ly, dùng thuốc theo đơn của thầy thuốc. Không tự ý mua thuốc nhỏ mắt. Không dùng thuốc nhỏ mắt của người khác.
• Không đắp các loại lá vào mắt như là trầu, lá dâu...
• Nếu bệnh không thuyên giảm sau vài ngày phải đến ngay cơ sở y tế để được khám, điều trị.

Câu hỏi 12: Xác định ca bệnh bằng cách gì?

• Phân lập vi rút a-đê-nô (+) trong bệnh phẩm lấy từ bệnh nhân.
• Phát hiện kháng nguyên vi rút a-đê-nô (+) trong bệnh phẩm bằng kỹ thuật miễn dịch huỳnh quang trực tiếp (direct fluorescent or immunofluorescent antibody test: FA); kỹ thuật kính hiển vi điện tử miễn dịch (immune electron microscopy: IEM), kỹ thuật ELISA.
• Xét nghiệm huyết thanh (+)
• Khuyến cáo phòng bệnh đau mắt đỏ
• Để chủ động phòng bệnh đau mắt đỏ, cộng đồng cần thực hiện tốt các khuyến cáo sau:
• Thường xuyên rửa tay bằng xà phòng, sử dụng nước sạch; không đưa tay lên dụi mắt, mũi, miệng; không dùng chung vật dụng cá nhân như: lọ thuốc nhỏ mắt, khăn mặt, mắt kính, khẩu trang…
• Vệ sinh mắt, mũi, họng hàng ngày bằng các thuốc nhỏ mắt, nhỏ mũi, nước súc họng thông thường.
• Thường xuyên lau chùi các đồ dùng, vật dụng của người bệnh.
• Hạn chế tiếp xúc với người bệnh hoặc người nghi bị đau mắt đỏ.
• Người bệnh hoặc người nghi bị đau mắt đỏ cần hạn chế tiếp xúc với người khác; cần được nghỉ học/nghỉ làm để tránh lây nhiễm người xung quanh và lây lan cộng đồng; đến cơ sở y tế để được khám, tư vấn, điều trị kịp thời, không tự ý điều trị khi chưa có hướng dẫn của cán bộ y tế để tránh biến chứng nặng.

Người đăng: Phạm Huy - TTĐT